يكي از ارزشمندترين ادويه ها در جهان كه در بين تمام ظرف هاي ادويه در تمام آشپزخانه ها وجود دارد، ادويه خوشبو و معطر هل مي باشد. هل به ملكه ادويه ها معروف است و در پخت انواع غذاها،نوشيدني ها ،چاي و دسرها استفاده مي شود. امكان ندارد در ايران حلوا و يا قيمه نذري طبخ شود و براي خوش عطر كردن آن از هل استفاده نشود، هل در بين ايرانيان مكمل دارچين است و هرجا شيشه دارچين باشد در كنارش شيشه هل خودنمايي مي كند.
هل چيست ؟
هل گياهي علفي چند ساله ، هميشه سبز و بوته اي با ارتفاع 2.5 الي 12 متر از تيره زنجبيليان و راسته زنجبيل سانان با برگ هايي سبز با ارتفاع 60 سانتي متر به صورت وحشي و پرورشي مي باشد.گل هاي هل زرد رنگ و كوچك كه مستقيما به ساقه چسبيده (مانند گل باقلا ) و ميوه هاي كپسولي شكل به رنگ زرد يا سبز روشن در اندازه 1 تا 2 سانتي متر روي ساقه خودنمايي مي كند.گل هاي ملكه ادويه ها از فروردين ماه تا مردادماه و در بعضي از مناطق تا شهريورماه ظاهر مي شود.يكي از مرغوب ترين گونه هل كه به هل صادراتي يا هل سيلاني معروف مي باشد بعد از خشك شدن به رنگ قهوه اي تيره تغيير رنگ داده و درون هر كپسول 12 تا 50 عدد دانه يا بذر هل وجود دارد.رنگ دانه ها در هل سيلاني قهوه اي تيره به شكل مثلث يا قلب مي باشد.هل به نام هاي فافله صغار، حماما، حب الهال، هال، جبهان، آذرا،هيل ، هال،كبار، صاغله و قاقله، قاقله غراب، قاقله كبار، قاقله ذكر، قاقله انثي، هيل بوا، خير بوا، هال بوا و هيل غراب معروف است.
قدمت استفاده از هل به 4000 سال پيش باز مي گردد، زماني كه يونانيان و روميان براي خوشبو كردن لباس و مكان هاي مقدس و حتي خوشبو كردن دهان از هل استفاده مي كرند. طبق يك افسانه وايكينگ ها در زمان سفرشان هل را كشف و به اسكانديناوي منتقل كردند.در مصر باستان نيز از اين گياه ارزشمند براي مراسم هاي خاص و مهم به صورت ويژه استفاده مي كردند.عده اي عقيده دارند هندوها قبل از ميلاد مسيح هل را كشت مي كردند.به همين دليل هل بومي شبه قاره هند و اندونزي است.هل در بيشتركشورهاي شبه قاره هند بوتان،چين، مالزي، ويتنام، ژاپن،نپال، كره، تانزانيا و سريلانكا كشت مي شود. در قرن 12 از كشور سريلانكا پا به عرصه تجارت گذاشت.در اوايل قرن 21 گواتمالا بزرگ ترين توليد كننده هل درجهان شناخته شد و همچنان نيز اين كشور در توليد هل مقام اول را براي خود نگه داشته و پيشتاز است.بعد از گواتمالا هند و آلمان به ترتيب توليد كنندگان ها در جهان هستند. طبق نظر محققان مهد توليد هل مناطق گرمسيري و مرطوب هند مي باشد. در صنعت خوراكي هل يكي از گران ترين ادويه ها محسوب شده و بعد از زعفران و وانيل رتبه سوم را از لحاظ قيمت دارد.بيشترين كشورهاي مصرف كننده هل در جهان پاكستاني ها، هندي ها و مردمان باصفاي سيستان و بلوچستان مي باشند. هل در طب سنتي چيني يكي از داروهاي معروف آيوريدا و يك گياه طبي شناخته شده است.
انواع هل :
طبق عقيده محققان كاشت هل از هند شروع شده و در هند دو نوع هل اصلي وجود دارد كه عبارتند از؛
هل سبز :
هل سبز از انواع هل قرمز، سياه و سفيد بزرگ تر مي باشد و در مالزي و هند يافت مي شود.هل سبز از رايج ترين نوع هل ست كه در طعم دار كردن انواع غذاها و نوشيدني ها استفاده مي شود.
هل سياه :
هل سياه كه بيشتر در مناطق شرقي هيماليا يافت مي شود.داراي ارزش دارويي بوده و درطبخ غذاي برياني بيشتر مورد مصرف قرار مي گيرد. هل در هند به صورت سنتي به عنوان علف در نظر گرفته مي شود و از آن در طب سنتي چين و آيورودا به وفور استفاده مي شود. امروزه از هل در پخت انواع غذاها و ساخت مواد خوشبو كننده دهان محسوب مي شود و به 3 دسته تقسيم مي شود.
هل سبز :
هل سبز محصول جنوب شرق آسيا و داراي عطري بيشتري از گونه هاي سفيد و سياه مي باشد.از هل سبز به عنوان چاشني در طبخ انواع نان ها، شيريني و غذاها استفاده مي شود.هل سبز به شكل غلاف هاي كوچك كه در هر ميوه دانه هاي سياه رنگ خوشبو وجود دارد.عطر اين گونه به حدي زياد است كه از آن در طب سنتي چيني به عنوان درمان بيماري هاي معده و روده و در بين افراد به عنوان طعم دهنده غذاهاي هندي، ايراني و پاكستاني و به عنوان پودر در صنعت كمپوت سازي و مربا سازي و در طبخ گوشت هاي سفيد كاربرد زيادي دارد.
هل سبز به عنوان طعم دهنده چاي ، قهوه در بين ايراني ها و هندي ها كاربرد دارد و معروف ترين چاي در بين هندي ها چاي هل و زنجبيل است.
هل سبز موجب تحريك اشتها و چاق شدن مي شود.
هل سياه :
هل سياه گياهي چند ساله و علفي از نوع دوم هل كه به نام هيل غراب و قافله كبار معروف مي باشد.ميوه هاي هل سياه در اوايل شهريور مي رسد و در هر دانه 12 دانه نامظنم قهوه اي رنگ با بويي معطر و شيرين مي باشد، دانه هاي هل سياه سرشار از آنتي اكسيدان هاي قوي مي باشد و به همين دليل در ساخت داروها نقش موثري دارد. از جمله تركيبات هل سياه مي توان به فورميك اسيد،استيك اسيد و تريي نئول اشاره كرد.كشورهاي تركمنستان، هندوستان و ايران( كرمان ) بزرگترين توليد كننده هل سياه در جهان مي باشند.
هل سفيد :
يكي ديگر از انواع هل ها، هل سفيد كه گياهي علفي و چند ساله تا ارتفاع 3 متر،هل سفيد از دستكاري هل سبز به دست مي آيد.هل سفيد محتواي دانه هاي سخت و سياه رنگ و مايل به قهوه اي و معطر و در صنايع غذايي، عطر سازي و شيريني پزي مورد استفاده قرار مي گيرد. هل داراي طبيعت گرم و خيلي خشك و حاوي كلسيم اكسالات، سيليس و پروتئين مي باشد و معمولا دانه هاي هل سفيد را به صورت دم كرده مصرف مي كنند و مصرف بيش از 3 گرم از هل سفيد در روز مجاز نيست و براي بدن مضر است.
هل رسمي :
يكي ديگر از انواع هل كه داراي عطر و رايحه خوبي بوده و طبيعت آن گرم و خشك و از مغز و پوستش براي درمان و معطر ساختن غذاها و پخت شيريني استفاده مي شود.
تركيبات هل :
هل حاوي مواد معدني مانند؛ گوگرد،منيزيم، كلسيم،آهن ،پتاسيم ،انواع ويتامين ها، كربوهيدرات،منگنز،ريبوفلاوين، ويتامين ث ،نياسين ، تيامين ،سديم ، مس ، فسفر و روي مي باشد.
آشناياي با خواص هل :
هل يكي از پرطرفدارترين ادويه ها در جهان مخصوصا در اروپا و آسيا مي باشد. از هل به عنوان طعم دهنده قهوه و چاي،پايه اصلي و اوليه كاري و چاي ماسالا مي باشد.در ادامه به بررسي خواص هل مي پردازيم با ما همراه باشيد:
درمان هاليتوسيس ( تنفس بد بو ) :
بوي بد دهان يكي از رايج ترين مشكلات در بين مردم مي باشد،دانه هاي هل موجب از بين رفتن باكتري دهان شده، تنفس بد دهان را حذف مي كند و يكي از دلايل مهم استفاده هل در صنعت آدامس سازي خوشبو كردن دهان است.
پيشگيري از سرطان :
دو ماده ليمونن و سينئول مي باشد و تحقيقات نشان مي دهد كه خواص ضد سرطاني هل موجب كاهش رشد سلول هاي سرطاني مي شود. يكي از دلايل اصلي مرگ و مير در جهان سرطان است ،مخصوصا سرطان روده بزرگ مي باشد،طبق تحقيقات انجام شده توسطه موسسه ملي در چيتار كلكته نشان مي دهد،كه رژيم حاوي هل تاثير زيادي در مقابله با سرطان روده بزرگ دارد.
كاهش فشار خون :
مصرف روزنه 3 گرم هل به مدت 12 هفته موجب كاهش فشار خون مي شود.تحقيقات انجام شده نشان مي دهد كه مصرف هل تاثير زيادي بر سلامت قلب و عروق دارد و موجب تنظيم ريتم ضربان قلب شده و از بيماري هاي قلبي و عروقي تا حد زيادي جلوگيري مي كند.پودر هل را در غذاها و سوپ ها ريخته تا فشار خون شما تنظيم و ثابت شود.
كنترل كلسترول :
آنزيم ها و آنتي اكسيدان هاي موجود در هل موجب مبارزه با سطوح چربي در بدن مي شود.اين آنزيم ها بر سطوح كلسترول تاثير گذاشته و به كنترل كلسترول كمك زيادي مي كند.
ضد افسردگي :
يكي از باورهاي مهم هل خاصيت ضد افسردگي آن است.يكي از روغن هاي اصلي كه در رايحه درماني كاربرد زيادي دارد، روغن عصاره هل مي باشد.اين ماده براي مقابله براي افسردگي و درمان انواع مختلف بيماري ها ، اختلالات معده و بيماري هاي ريوي تاثير زيادي دارد.
درمان اختلالات ادراري :
در طب سنتي هندي آيورودا هل به عنوان درمان بيماري هاي و عفونت هاي دستگاه ادرار، نفريت، سوزاك و التهاب مثانه كاربرد زيادي دارد.هل كليه ها را گرم كرده و شب ادراري كودكان را درمان مي كند.
سلامت دستگاه گوارش :
در طب چيني و پزشكي يوناني از عصاره متانول هل به عنوان درمان اختلالات گوارشي، نفخ شكم وگرفتگي معده استفاده ميشود.
ضد ميكروب :
خاصيت ضد عفونت و ضد ميكروبي هل سال ها پيش در بين طبيبان طب سنتي زبانزد بوده و حتي علم مدرن نيز به اين ويژگي خاص هل پي برده و تحقيقات نشان مي دهد كه روغن هل توانايي خاصي در مهار و گسترش ميكروب هاي خطرناك كه دليل اصلي مسموميت هستند، دارد.
ضد اسپاسم :
در افراد مسن و ورزشكاران شايع ترين حالت اسپاسم و گرفتگي عضلات است. انقباض ناگهاني عضلات باعث درد ناگهاني در افراد شده و طبق آزمايشات انجام شده محققان به اين نتيجه دست يافتند كه هل تاثير زيادي در كنترل اسپاسم دارد.
بيماري دهان و دندان :
در طب سنتي چيني و هندي براي درمان مشكلات دهان و دندان از هل استفاده مي شد، اما بعد از اختراع آنتي بيوتيك ها مصرف هل در درمان مشكلات دهان و دندان كاهش پيدا كرد.ولي عارضه هاي آنتي بيوتيك و از بين رفتن پروبيوتيك معده و ديگر عوارض آنتي بيوتيك ها به اين نتيجه رسيدند كه هل تاثير زيادي رد حل مشكلات دهان و دندان دارد و كاري با پروبيوتيك هاي معده ندارد.محققان دانشگاه كاليفرنيا خاصيت ضد ميكروبي و آنتي اكسيداني هل را تاييد كردند.
ضد آسم :
از هل براي درمان مشكلات دستگاه تنفس و آسم استفاده مي شود. عصاره هل خام تاثير زيادي در باز كردن مسيرهاي هوايي داشته و باعث آرامش بافت هاي ناي مي شود.
ضد التهاب :
خاصيت ضد التهابي و ضد سرطاني هل در تسكين درد مفاصل و عضلات تاثير شگفت انگيزي دارد و موجب كاهش التهاب در بدن مي شود.
سم زدايي :
راديكال هاي سمي بر اثر فرآيند سوخت و ساز در بدن آزاد مي شود و سلول هاي سالم تحت تاثير راديكال هاي آزاد قرار گرفته و زمينه ساز انواع بيماري ها از جمله انواع سرطان ها و پيري زود رس مي شود.در بين گياهان دارويي و ادويه ها هل به عنوان يك گياه سم زدا شناخته شده و روغن عصاره هل و مواد زيستي –شيميايي هل آثار سم زدايي بي نظيري دارد.
بهبود گردش خون :
يكي از دلايل اصلي برونشيت و آسم عدم صحيح گردش خون در بدن مي باشد.استرس موجب بر هم خوردن گردش خون در بدن مي شود، در طب سنتي از عصاره ملايم هل براي كاهش استرس و همچنين بهبود گردش خون استفاده مي شود.
بهبود تهوع و استفراغ :
يكي از تونيك هاي موثر براي تسكين حالت تهوع و استفراغ گياه هل است.در طب سنتي از هل به عنوان درمان براي تهوع و استفراغ استفاده مي شود.
تقويت ميل جنسي :
طعم شيرين هل موجب شده كه در طب سنتي از آن به عنوان تقويت كننده ميل جنسي شناخته شده و اطباء طب سنتي اعلام كردند كه هل علاوه بر برانگيختگي جنسي در درمان انزال زود رس و ضعف جنسي تاثير شگرفي دارد.
گلو درد :
مصرف جوشانده هل و دارچين در آب براي درمان گلو درد و كنترل دردهاي گلو و سرفه هاي مزمن مفيد است.توصيه مي شود اين تركيب را به صورت غرغره هر روز صبح انجام دهيد.
سكسكه :
از جمله مشكلاتي كه مخصوصا براي كودكان بسيار آزار دهنده است، سكسكه مي باشد.خاصيت آرام بخشي هل موجب كاهش سكسكه مي شود، كافيست 1 قاشق چايخوري پودر هل را به آب گرم اضافه كرده و اجازه دهيد 15 دقيقه بجوشد، بعد از جوشيدن صاف كنيد و ميل نماييد و از سكسكه خلاص شويد.
تقويت معده :
مصرف دم كرده هل باعث تسكين كوليت، سوء هاضمه، حالت تهوع، نفخ، بي حالي و مانع ترشح زياد اسيد معده مي شود.
درمان مشكلات گلو و خلط :
از مهمترين خاصيت هل مي توان به جلوگيري از ايجاد خلط در گلو اشاره كرد.خاصيت اكسپكتورانت هل ترشحات و خلط را از سينوس ها، بيني، سينه و برونش ها پاك و علائم سرما خوردگي را تا حد زيادي كاهش مي دهد.
درمان ديابت :
منگنز و مواد معدني موجود در هل موجب كاهش قند خون شده و از ابتلاء افراد به ديابت جلوگيري مي كند.
افزايش اشتها :
هيستويلاسموز يكي از علائم بيماري كم اشتهايي مي باشد و در كودكان در حال رشد و سالمندان بيماري خطرناكي محسوب مي شود. مصرف هل اين علائم را كاهش داده و كم اشتهايي را به طور كامل درمان مي كند.
بهبود زخم ها :
در يك مطالعه كه روي موش ها انجام شد، قبل از دادن دوزهاي بالاي آسپرين براي درمان زخم معده، از عصاره هل در آب داغ به موش ها داده شد، بعد از اتمام تحقيق موش هايي كه از عصاره هل استفاده كرده بودند. نسبت به موش هايي كه فقط از عصاره زردچوبه و برگ آسپرين استفاده كرده بودند، دچار زخم كمتري بودند.طبق نتايج اين تحقيق عصاره هل به تنهايي 50% از زخم معده را درمان مي كند و يا از ايجاد زخم معده جلوگيري مي كند.
جلوگيري از لخته شدن پوست :
لخته شدن خون در بدن يكي از دلايل اصلي سكته مغزي و قلبي در افراد است، اجزاء مختلف هل لخته شدن خون در بدن را تا حد زيادي كاهش مي دهد.
محافظت از كبد :
عصاره هل آنزيم هاي كبدي، تري گليسيريد و كلسترول را كاهش داده و از بزرگ شدن و وزن كبد جلوگيري و خطر ابتلاء به بيماري هاي كبد چرب را به صورت چشمگيري كاهش مي دهد.
چگونگي انتخاب و تشخيص هل مرغوب :
در زمان خريد هل حتما نوع سبز آن را انتخاب نماييد .زيرا عطر و طعم منحصر به فردي دارد و براي شيريني ها مناسب و طعم دهنده عالي مي باشد.
بعد از رنگ هل كه بايد سبز باشد حتما هل هاي كوچك و ريز را انتخاب كنيد چون عطر فوق العاده اي دارند. هرگز پودر هل آماده شده خريداري نكنيد ، بازكردن غلاف و كوبيدن دانه ها موجب از بين رفتن عطر هل مي شود، در صورت نياز دانه هاي هل را همراه با شكر پودر كرده و در ظرف دربسته و دور از نور نگهداري نماييد.(سعي كنيد به ميزان لازم هل را آسياب كنيد تا هميشه از عطر دلپذير هل لذت ببريد.)
اگر غلاف هل جدا نشود، تا يك سال در مكاني با هوا دهي مناسب و سرد و خشك عمر مي كند.براي ذخيره كردن هل در مدت زمان طولاني ، دانه هاي هل را در كيسه پارچه اي پلي اتيلن گذاشته و در جعبه هاي چوبي نگهداري شود، اما قبل از گذاشتن در كيسه پارچه اي دقت داشته باشيد كه دانه هاي هل خشك باشد.رطوبت موجود در هل موجب پوسيدگي و فساد دانه هاي هل مي شود.
رفع مشكلات پوست و مو با هل :
گياه هل علاوه بر تمام خواصي كه براي بدن دارد، خواص زيادي براي سلامت و شادابي پوست دارد، در ادامه به بررسي خواص هل براي پوست و مو مي پردازيم، با ما همراه باشيد.
بهبود رنگ پوست :
روغن هل تمام لكه ها و جاي جوش را روي صورت از بين مي برد. كافيست پودر هل را عسل تركيب كرده و ره عنوان ماسك به صورت خود زده و بعد از 15 دقيقه بشوييد.
شادابي پوست :
ويتامين ث و خواص آنتي اكسيداني هل موجب افزايش گردش خون در پوست شده و پوست صورت را شاداب تر و جوان تر نشان مي دهد.
درمان آلرژي پوست :
هل سياه داراي خواص ضد باكتريايي بوده و تركيب آن با عسل براي درمان مناطق آسيب ديده پوست مفيد و موثر است.
درخشان كننده پوست :
آنتي اكسيدان موجود در هل موجب حذف سموم و پاكسازي بدن از درون مي شود،در حقيقت هل سموم را از بدن دفع و پوست ما شفاف و جوان مي شود. براي بهره بردن از خواص هل و درخشاني بيشتر پوست كافيست :
مقدار مساوي از پودر هل و ماست را در يك ظرف كوچك ريخته و سپس روي گردن و صورت بماليد.اجازه دهيد اين تركيب 15 دقيقه روي پوست باقي بماند و در انتها پوست خود را بشوييد.
روش ديگري كه مي توانيد از خواص هل بهره ببريد؛
1 پيمانه پودر هل + 1 فنجان گلاب +4/3 فنجان بلغور جو دوسر را تركيب كرده و خمير لطيفي تهيه و روي پوست بزنيد اجازه دهيد 5 دقيقه روي پوست باقي بماند سپس آن را پاك كرده و بشوييد.از اين ماسك هفته اي 1 بار استفاده كنيد تا پوستي درخشان و شفاف داشته باشيد.
ضد پيري :
از مهم ترين عوامل ضد پيري آنتي اكسيدان موجود در هل مي باشد. آنتي اكسيدان موجود در هل با راديكال هاي آزاد مبارزه كرده و پوست را جوان نگه مي دارد. براي استفاده از خاصيت ضد پيري هل كافيست؛
چند قطره اسانس هل را به سرم صورت خود اضافه كرده و پوست خود را با آن ماساژ دهيد.اين اسانس خطوط ريز و چين و چروك را كاهش داده و نقاط ناهموار پوست را درمان مي كند. هل را به برنامه غذايي خود اضافه و منظم مصرف نماييد.
پاك كننده پوست :
خواص ضد باكتريايي و ضد قارچي اسانس هل از رشد باكتري ها و قارچ ها روي پوست جلوگيري مي كند و پوست را شفاف و درخشان كرده، منافذ را باز و جاي زخم را روشن مي كند، شما از اسانس هل مي توانيد به عنوان پاك كننده روزانه استفاده نماييد، بهترين روش استفاده از خواص اسانس هل عبارتند از؛
چند قطره اسانس هل را روي صورت ماليده و چند دقيقه ماساژ داده و بعد از 15 دقيقه صورت خود را بشوييد.
روش ديگر براي بهر ه بردن از خواص هل :
1 قاشق چايخوري پودر هل + 3/1 فنجان شير بز را تركيب كرده و به آرامي چند دقيقه روي پوست گردن و صورت خود ماساژ دهيد، بعد از 10 دقيقه با آب ولرم صورت خود را بشوييد، اين تركيب بهترين پاك كننده ملايم است و بايد در هفته 1 بار از آن استفاده كنيد در صورت عدم آلرژي مي توانيد تعداد دفعات را افزايش دهيد.
درمان آكنه :
درمان آكنه ، جوش و ديگر حساسيت هاي پوستي تنها با خاصيت ضد باكتريايي هل امكان پذير است. اين خاصيت هل موجب شده تا از هل به عنوان درمان آكنه و شفافيت پوست استفاده شود.كافيست :
مقداري پودر هل + چند قطره آب ليو تازه را تركيب كرده و روي منطقه آكنه بگذاريد.اجازه دهيد محل مورد نظر 10 دقيقه آغشته به اين تركيب باشد ، سپس آن را با آب سرد بشوييد. البته از تركيب پودر هل و عسل نيز مي توانيد استفاده نماييد.و روي پوست زده و بعد از مدتي بشوييد.
عطر هل :
در بيشتر لوازم آرايشي از عطر هل استفاده مي شود.با توجه به عطر، طعم و مزه روغن هل از آن در تهيه صابون، مايع دستشويي، مايع شستشوي بدن و ديگر لوازم بهداشتي و آرايشي استفاده مي شود. عطر بسيار هل موجب شده تا در توليد انواع عطر ها به عنوان عامل پوشش دهنده استفاده شود.
مراقبت از لب :
از روغن هل در ساخت لوازم و مواد نگهدارنده و مراقبت از لب استفاده مي شود.(بالم لب و رژ لب ) شما مي توانيد روغن لب را شب روي لب زده تا ترك لب را ترميم و لباني صاف و درخشان داشته باشيد.